KÖŞE YAZILARIÖzlem Dikel

Enstantane Nedir? – Özlem Dikel yazdı…

Bu yazıda fotoğrafta mahşerin üç atlısından biri olan ‘enstantane’yi konuşacağız. “Bu fotoğrafı düşük enstantaneyle çektim” ya da “Bu fotoğrafta yüksek enstantane kullandım” gibi cümleleri fotoğrafın konuşulduğu ortamlarda sıklıkla duyarız. Peki nedir bu enstantane?

Fransızca’da ‘instantané’ ‘bir anlık, ansızın’ anlamına gelmektedir. Fotoğrafta ise; enstantane veya perde, diyaframdan geçerek film veya ccd sensör üzerine düşen ışığın, filmi ne kadar süre ile etkileyeceğini belirleyen zamanlayıcıdır. Perdenin açılıp kapanma hız birimine “enstantane” denir.

Yani fotoğraf çekme işlemi, deklanşöre bastığımızda ışığa duyarlı alanın ışığı aldığı sürede meydana gelir.

Enstantane, bazı fotoğraf makinelerinde S Modu, bazılarında ise TV Modu olarak karşılık bulur. Makinanızı S veya TV moduna alıp, sağ taraftaki tekerleği çevirerek enstantane değerini değiştirebilirsiniz.

Objektiften giren ışığın film üzerine düşme süresini ‘örtücü’ denilen sistemle denetleriz. Örtücüler, normalde kapalı konumdayken filmin ışık görmesini engelleyen, fakat gerektiğinde bizim belirlediğimiz süre boyunca açılarak filmin ışık görmesini sağlayan bir düzenektir. Örtücü hızları bazı standart sayılarla tanımlanmıştır. Bu sayılar 1, 2, 4, 8, 15, 30, 60, 125, 250, 500, 1000… şeklindedir. Bu dizideki rakamlar 1/sn olan bir süreyi tanımlar. Yani 60, 1/60 saniye demektir. Saniyenin 60 da 1’i süresince ışığın film üzerine düşeceğini ve bu süre boyunca filmin ışıktan etkileneceğini gösterir.

Enstantane dizisinde birbirini izleyen iki hızdan birinin süresi, bir öncekinin süresinin yarısı, bir sonrakinin süresinin ise iki katıdır.

Bazı gelişmiş makinelerde 4000, 8000, 12000 gibi yüksek enstantane hızları, 40, 50, 80,… gibi değerler bulunmaktadır. Bu değerler sayesinde daha hassas pozlandırmalar yapılabilir.

Örtücü, film üzerine düşen ışığın süresini belirleyen mekanizma olmasının yanısıra hareketli cisimlerin dondurulması ya da hareketli görünmesi için fotoğrafçıya karar verme olanağı sağlar.

Aşağıdaki fotoğraf Manavgat Şelalesi’nde çekildi. Enstantane değeri ile hareketi nasıl dondurduğumuza güzel bir örnektir. Düşük enstantaneyle çekilen bu karede perdenin açık kalması süresi tamı tamına 3 sn’dir.

Bu kez aynı yerin daha yüksek enstantane değerinde çekilmiş bir fotoğrafını görüyoruz. Bu defa su damlacıklarını ilk fotoğrafa nazaran daha net görmekteyiz. Bunun sebebi ise daha yüksek enstantane değeri kullanılmış olmasıdır.

Enstantane Hangi Değerleri Alır?

Enstantanede çeşitli hızlar vardır. 30 sn ile başlar, 1/8000 e kadar devam eder.

1 saniyenin altındaki değerler: 1/2, 1/4, 1/5, 1/6, 1/8, 1/10, 1/13, 1/15, 1/20, 1/25,  1/30, 1/40, 1/50, 1/60, 1/80, 1/100, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/4000, 1/8000

1 saniye üzerindekiler ise 2, 4, 8, 10, 15, 30 değerini alır.

Şimdi değişik enstantane değerlerinde çekilen fotoğrafları inceleyelim.

Aşağıdaki rüzgar güllerinin farklı enstantane değerlerinde hareketlerinin nasıl olduğunu görüyoruz.

Bu değerlerin her bir atlayışı, diyafram ve ISO gibi şartlar aynıyken, iki kat ışık pozlamak demektir.

1/1000 demek saniyenin binde biri demektir. Yani bu kadar bir sürede ışık düzeneği açılıp kapanır. Göz kırpmasının saniyenin 20’de biri hızında olduğunu düşünürseniz 1/1000’in ne kadar hızlı bir enstantane değeri olduğunu daha kolay anlayabilirsiniz.

Enstantane Fotoğrafı Nasıl Etkiler?

1/125, 1/250,1/800 gibi değerleri yüksek hızlı objeleri dondurmak için kullanabiliriz.

1/30 1/20 1/15 1/10 gibi daha düşük hızları ise düşük ışık şartlarında çekim yapmak için kullanmalıyız.

Koşan bir insanın fotoğrafını 1/10 gibi bir enstantaneyle çekersek hareket netsizliği söz konusu olur. Lakin ne olur ne olmaz diye en yüksek enstantane hızında çekim yapmanın da dezavantajları vardır. Çünkü eğer ortamda az ışık varsa örneğin 1/2000 gibi enstantane hızında içeriye daha az ışık gireceği için fotoğrafınızda poz kaybı olacak ve fotoğrafınız koyu renk çıkacaktır.

Makinenizi otomatik modda kullanıyorsanız en çok hareketli obje çekimlerinde yanılırsınız. Çünkü makine hiçbir zaman çekeceğiniz objenin hızını ve hareketini tahmin edemez ve bu nedenle doğru bir enstantane değeri veremez. Çekim yapacağınız zaman hareketi kontrol etmek istiyorsanız kameranızı mutlaka S veya TV moduna alın.

Az ışıkta hareketleri dondurmak çok güç olabilir. Bunu engellemek için ya ISO değerini yükselteceğiz ya da ekstra ışık kaynaklarıyla çekeceğimiz objeyi destekleyeceğiz.

Örneğin, aşağıdaki fotoğrafta gördüğümüz koşan kadının yüksek enstantane değeri ile çekildiğini görüyoruz. Eğer bu fotoğrafta düşük enstantane kullanıyor olsaydık hareketi flu olarak görüntülemiş olacaktık (hareket netsizliği) ve bu kadar net bir fotoğraf elde edemeyecektik.

Yine başka bir yüksek enstantane ile çekilmiş bir fotoğraf görüyoruz. Oldukça hızlı olan bu atın bu  karede hareketini dondurmak için yüksek enstantane kullanmamız gerekiyor.

Evet, enstantane aslında fotoğrafa yeni başlayan çoğu insanın kafasını karıştıran bir konu olmakla beraber aynı zamanda bol pratikle rahatça çözebileceğiniz bir konudur.

Işık sizden yana olsun, bol fotoğraflı keyifli günler dilerim.

Özlem Dikel

Başa dön tuşu