Türk Resim Sanatının Öncü Kadınları 2: Müfide Kadri – Yeşer Yelmez yazdı…
1890 yılında İstanbul’da doğan Müfide Kadri, daha çocuk yaşlarda ailesini kaybetmiş, dönemin İstanbul asilzade ailelerinden Kadri Bey tarafından evlat edinilmiştir.
Küçük yaşlarda sağlanılan özel eğitimlerle yeteneği fark edilerek, güzel sanatların çeşitli alanlarında başta resim olmak üzere musiki üzerine eğitim almıştır.
10 yaşında başlayan sanat hayatı ile dönemin meşhur yabancı ressamları Zonaro, Valöry, Salvatore Valeri ve Osman Hamdi Bey’den özel resim dersleri almıştır.
1911 yılında Beyoğlu’nda İtalyanlara ait olan ‘’İstanbul Opera Cemiyeti Salonu’’da açılan beşinci sergiye katılmıştır. Ressam Valöry, Kadri’nin bu sergide yer alan bir resmini, Münih Sergisi’ne göndermiş ve eseri madalya almaya hak kazanmıştır.
Osman Hamdi Bey tarafında saraya takdim edilerek, Abdülhamit’in torunu Adile Sultan’a resim dersleri vermiştir.
Numune Mekteplerine, Süleymaniye’deki Numune-i İnas adlı kız okuluna, İnas Rüştiyesi ve İnas İdadisi’nde resim, musiki ve nakış hocalığı yapmıştır.
Müfide Kadri, Mihri Müşfik gibi Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’ne üye olan ve sergilerine katılan ilk kadın ressamlarımızdandır. II. Meşrutiyet Dönemi’nde kadının toplum içindeki yeri ve önemine vurgu yaparak sanat alanındaki rolünü de arttırmak için altyapı oluşturmuşlardır.
Batılılaşmanın zorunlu kıldığı ‘’Yeni Kadın’’ tipini benimseyerek rol model olmuşlar ve büyük mücadeleler vermişlerdir.
1906 yılında Cumhuriyet kurulmadan ve harf devriminin daha hayali bile olmadan, Arapça yazının hakim olduğu bir dönemde henüz 16 yaşında yaptığı natürmort tablosunu, Fransızcadan esinlenerek Latin harfleri kullanarak imzalamıştır. Türk harflerinin ilk kez o zaman kullanıldığının önemli bir göstergesidir.
Sanatçının portreleri, peyzaj ve natürmort çalışmaları yapmıştır. İzmir Resim ve Heykel Müzesi’nde bulunan ‘’Natürmort’’ adlı tablosunun akademik bir anlatım dilinin olduğu söylenmektedir.
Kadri’nin, ilk resimlerinde 19 yy. Fransız resim tarzından etkiler görülmektedir. Sonraki yıllarda Barbizon ressamları ve Corot’tan da esinlendiği düşünülmektedir.
Musiki alanındaki yeteneği ve eğitimi ile de kariyer yapan sanatçı, sözleri Selahattin Bey’e ait olan ‘’ Tenan-ı Şebap’’ın bestesini yapmış, dönemin sanat dergilerinde yayımlanmıştır.
Malik Aksel 1971 yılında Sanat ve Folklor adlı kitabında “İlk Kadın Ressam Müfide” yazısında ressam Müfide Kadri için ; “Müfide, muhtelif mevzularda çalışmış bir ressamdı. Eserlerinde kendi mizacı ile Osman Hamdi beyin üslûbu, birleşiyor. Manzaraları Ali Rıza Beyin üslûbunu andırmakla beraber, figürlerinde ondan ayrılan hususiyetleri vardır. Tefli kız, piyano çalarken, İstanbul sahilleri, natürmortlar. En tanınmış eserleridir. Sanatçı ele aldığı konularda titiz bir işçilikle kendini gösterir” şeklinde ifade etmiştir. Genç sanatçının vereme yakalandığı, boyanın verem hastalığı üzerindeki olumsuz etkilerine aldırmadan resim yaptığı rivayet edilir. Müfide Kadri, yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak 1912 yılında İstanbul’da hayatını kaybetti. Cenazesi Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi. Ölümünden sonra tarafından kırk kadar eseri sergilenip satılmak üzere Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’ne verilmiş, 1912’de sergilenen eserlerden elde edilen gelir cemiyete bağışlanmıştır.¹²
Karacaahmet Mezarlığına defnedilen Müfide Kadri için Osmanlı Ressamlar Cemiyeti özel olarak bir mezar yaptırmıştır. Mezar taşına bir palet resmi nakşedilerek ölüm tarihi ve baba adı kaydedilmiştir.¹³
Yeşer Yelmez
Sanat Yönetmeni
KAYNAKÇA:
¹ N. G, Mısırlı, “Cumhuriyet Dönemi Kadın Sanatçıları Üzerine Bir Müze Tasarımı”, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul, 2015, s. 29
² T. Toros, “İlk Kadın Ressamlarımız” , Ak Yayınları Sanat Kitapları Serisi, 1988, s. 19
³ T. Atagök, “Kadın, Yaşam, Kültür”, Anadolu Sanat Dergisi, A.Ü. Yayınları, 1993, Sayı 1. 9 s. 9
⁴ S. Ünver, “İlk Kadın Ressamımız Müfide Kadri”, Ankara Sanat Dergisi, 1966, Sayı 6. 4, s. 4
⁵ Toros’dan aktaran D. Bayav, “19.Yüzyıl Sonu ve 20. Yüzyıl Başında Kadın Ressamlarımız”, Trakya Üniversitesi, Edirne, 2011, s.20
⁶ D. Bayav, “19. Yüzyıl Sonu ve 20. Yüzyıl Başında Kadın Ressamlarımız”, Trakya Üniversitesi, Edirne, 2011, s.20
⁷ H. Uğur, “İlk Kadın Ressamımız Müfide Kadri”, Ankara Sanat Dergisi, 1978, Sayı 13, s. 8
⁸ C. Beykal, “Yeni Kadın ve İnas Sanayi-i Nefise Mektebi”, Boyut, S. 16, 1983, s. 6-13, s.6
⁹ N. Özdoğru, “Doğumlarının 100. Yılında Türk Resminin İki Yüce Adı: Namık İsmail ve Müfide Kadri”, Milliyet Sanat, 255, Ocak: 32-36. 1991: 34
¹⁰ İnankur’dan aktaran A. Antmen, “Hanımlara Mahsus, Beylere Vazife: Sanat Tarihi ve Cinsiyetli Beden”, Kimlikli Bedenler Sanat, Kimlik, Cinsiyet, Der. Ahu Antmen, Sel Yayınları, İstanbul 2014, s. 45
¹¹ İ. C. Okkalı, “II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın”, Art-Sanat, 2019, 11 (Ocak), s. 58
¹² M. Aksel, “İlk Kadın Ressam: Müfide”,Sanat ve Folklor, Yayına Hazırlayan: Beşir Ayvazoğlu,(2.Basım 2011,İstanbul, s. 247
¹³ H. Uğur, “İlk Kadın Ressamımız Müfide Kadri”, Ankara Sanat, 1978, 146, Haziran: (8-9).s. 9.
14 Ankara Resim Heykel Müzesi – Sanatçı Bilgileri