İhtiyaçlar Hiyerarşisi: Kol Saatinin Tarihi
İnsanlığın zamanı ölçme merakı M.Ö 4000’li yıllara dayanır. Mısırlıların güneş saatini icat etmesi ile başlayan tarih, bugün kandaki basıncı dahi ölçebilen akıllı saatlere kadar uzun bir yolculuk geçirdi. Neredeyse insanlık kadar eski olan güneş saati, dairesel tasarımından zaman periyotlarına kadar modern saatlerin ilk ilham kaynağı olmuştur.
Güneş saati üzerinden zamanı okumak yalnızca güneşin doğuşundan batışına kadar mümkün olduğu için yeterli verime sahip değildi. Bu sebeple güneş saati yerini ilk su saatine ardından da 14. yüzyılda kum ve tekerlekli saate bıraktı.
O dönemde saatler halkın genelinin ulaşamayacağı kadar nadir, pahalı ve lüks eşyalardı. Pek çok insanın o dönem görebileceği saatler yalnızca 13. yüzyıldan itibaren kilise kulelerinde ve pazar yerlerinde kullanılan duvar saatleriydi.
Taşınabilir Saatlerin Gelişimi
Saatler başlangıçta çilingirler tarafından yapılırdı ancak artan ihtiyaç nedeniyle saatçilik mesleği ortaya çıkmaya başlasa da zamanın akışından çok daha yavaş bir şekilde gelişimini sürdü.
Takvimler 15. yüzyılı gösterdiğinde hassas saatlerin yapımını mümkün kılan spiral yay ve denge Arşimet tarafından yaratıldı. Böylece şimdiye kadar kullanılan helezon yay ve uzun sarkaçlara gerek kalmadığı için devasa büyüklükteki saatlerin minyatürleşmesi mümkün hale geldi.
Arşimet, saat dünyasının ilk büyük devrimini gerçekleştirmişti.
İlk taşınabilir saat olarak kabul edilebilecek olan cep saatleri, nispeten büyüktü ve bir zincire bağlı olarak cepte taşınabilirdi. 1673’te Hollandalı matematikçi Christiaan Huygens ilk defa daha küçük ve taşınabilir olan spiral yaylı saati oluşturmayı başardı.
Fakat Huygens ile aynı dönemde yaşayan Robert Hooke de tamamen habersiz bir şekilde aynı mekanizmaya sahip modern saati Birleşik Krallık’ta yapmış ve uzun yıllar süren bir tartışmanın ortağı olmuştu. Ta ki Huygens 1765’de cep saatinin patentini alana dek.
İlk Kol Saati 1810’da Napolyon’un Kız Kardeşi için Tasarlandı
Huygens’in cep saati günümüzde kullanılan kol saatlerini “hayal edebilir” statüsüne taşımıştı. Taşınabilir saati mümkün kılan Huygens, ondan 118 yıl sonra doğacak olan Abraham-Louis Breguet’in yarattığı ilk kol saatinin ilhamı olmayı başardı.
Breguet, 1810’da Napolyon’un kız kardeşi olan Kraliçe Caroline Bonaparte için tarihte bilinen ilk kol saatini yaptı. Mekanizma bir kayış yardımı ile bileğe bağlanabiliyordu ve geçmişte üretilen saatler gibi bir ağırlığa sahip olmadığı için aksesuar olarak kullanılabiliyordu.
O güne kadar erkekler saatleri arka ceplerinde taşırken kadınlar ise boyunlarına takıyordu. Breguet, saat dünyasında bir devrim yaratmayı başarmıştı. Tarihteki ilk kol saati kadınlar için yapılmıştı ve kadın saat çeşitleri için ilk model oldukça şık bir Breguet imzasına sahipti.
Bir kraliçenin kolunda davetlerde, etkinliklerde zevkle sergilenen saat, zaman içinde yaygınlaşarak sosyal hayata dahil oldu ve saray halkının ötesine giderek pek çok kadının aksesuar dolabında sağlam bir yer edindi.
20. Yüzyıl ile Birlikte Erkeklerin Kol Saati
Saat endüstrisinin 20. yüzyılında erkekler kadınların aksine hala cep saatlerini kullanıyordu. Geçmişe göre çok daha küçük ve yüksek hassasiyete sahip şık ve zarif cep saatleri tasarlanmış olsa da pratik olmadığı fark edilmeye başlanmıştı.
Modern uçakların mucidi olan Alberto Santos Dumont, erkeklerin kol saati kullanabilmesi için dünyadaki bilinen ilk yankılı çığlığı atmıştı. Dumont, uçarken iki elini de kullanabilmeyi ve aynı anda saatine de bakma isteğini arkadaşı Louis Cartier’e dile getirdi. Bu hamleden sonra Cartier, ilk erkek kol saati örneklerinden olan Santos’u 1904’de Dumont için yarattı.
Santos koleksiyonu, ilk erkek kol saati modeli olduğu kadar pilot saatinin de doğuşunu temsil ediyordu. Santos’un doğuşu en iyi erkek saat modelleri için bugün bile bir milat olarak kabul ediliyor.
Savaş Endüstrisi ve Erkeklerin Kol Saati İhtiyacı
Erkek kol saatleri özellikle Birinci Dünya Savaşı ile birlikte yaygınlaştı. Çünkü savaş sırasında serbest ellere duyulan ihtiyaç oldukça önemliydi. Bugün bile popüler olan pek çok saat savaş endüstrisi için üretilen saatlerin özelliklerine dayanır.
Örneğin, Breitling Navitimer serisi, pilotlara yardımcı olan ek navigasyon özellikleriyle donatılmıştır: Dönen sürgülü cetvel çerçevesi, ek araçlar kullanmak zorunda kalmadan doğrudan hassas havacılık hesaplamalarına olanak tanır. Lüks saat markası Rolex’in Air-King serisinin minimal tasarımı ve düşük ışık koşullarında dahi okunabilir olması ana özellikleri arasındadır.
1980’lerde popüler olan ve hala ününü koruyan dünyaca ünlü G-shock serisi en dayanıklı Casio saat modelleri arasında gösterilir. Çıktığı dönemde suya ve darbelere dayanıklılığından dolayı dünya çapında ün kazanan modeller, askeri endüstriden dağcılık gibi yüksek riskli sporlara kadar pek çok alanda aktif olarak hala kullanılıyor.
O dönemde -ve hala- pek çok seri profesyonel kullanım için tasarlanmış olsa da, sivil nüfus arasında da şıklığı ve işlevi ile popülerlik kazandı. Fakat bu cep saatinin bittiği anlamına gelmiyordu. Uzun bir süre cep saati ve kol saatinin arasındaki rekabet sürdü fakat kol saatinin hızlı gelişimi, en sonunda cep saatlerinin estetik yapısının önüne geçmeyi başardı.
Modern Saatlerin Dünyasına Hoş Geldiniz
Günümüzde kol saati endüstrisi devasa bir büyüklüğe sahiptir. İşlevinin ötesinde önemli bir aksesuar ve pek çok çevrede statü simgesi haline geldi. Örneğin Patek Philippe’in Grandmaster Chime Ref. 6300A-010 modeli 2019’da 31.19 milyon Amerikan doları ile dünyanın en pahalı saati ünvanını taşıyor.
Dünyanın en premium saat markaları arasında bulunan Rolex’in ise 2021 yılındaki açıklanan geliri 13 milyar Amerikan doları. 2022’nin dünyasında ise ilk çıktığı dönemlerdeki gibi “ihtiyaç” üzerine bir devrim yaratan akıllı saat endüstrisi, atası olan klasik saatler gibi sağlık, spor gibi pek çok alanda kullanılarak saat tarihinde yeni bir teknolojik devrim yapmaya devam ediyor.
