Motosiklet İle Seyahat – Dr. Özkan Eroğlu yazdı.
Bu seyahat türü çok ilgilendirmiştir beni, zira içinde aradığınız her şey vardır; macera, heyecan, anlık keşifler, fotografik buluşlar, sanat-doğa ilişkisine dair bulmak istediğiniz her şeyi eğer beceriniz varsa bulursunuz. Dahası özgürleşir ve insanla, doğayla, vb. sırlarla dolu dünyalara girer çıkarsınız. Bu yönde dün motosiklet sevgisi sessiz ve derinden işleyen Recep Usta ile youtube kanalımda bir söyleşi gerçekleştirdik.(*) Onun ustalığının yanı sıra motosiklet ile seyahat tutkusundan söz ettik.
Bu yazı vesilesiyle dün videoda fazla dillendiremediğim motosiklet ile ilişkinin tarihselliğine şöyle bir bakmanın yararlı olacağını düşünüyorum:
Motosiklet ile seyahat, yalnızca bir ulaşım şekli değil; aynı zamanda keşif, özgürlük, bireysel deneyim ve bazen de kültürel dönüşüm aracı olarak 20. yüzyıl boyunca evrilmiş çok katmanlı bir uygulama olarak ele alınabilir.
Başlangıç Dönemi (1900–1930): Makineli Maceranın Doğuşu
Teknolojik Zemin: İlk motosikletler, 1885’te Daimler ve Maybach’ın icat ettiği “Reitwagen” ile başlıyor. 20. yüzyılın başında motosikletler, özellikle Harley-Davidson (1903) ve Indian Motorcycle (1901) gibi markalarla yaygınlaşıyor.
Seyahat Deneyimi: Bu dönemde motosikletle yapılan yolculuklar genellikle “mekanik cesaret” örneği olarak görülüyor. Ulaşım altyapısı kötü, güvenlik zayıf. Carl Stearns Clancy, 1912-1913’te motosikletle dünya turu yapan ilk kişi oluyor. Bu yolculuk bir tür keşif, kolonyal gezgin geleneğiyle de bağlantılı.
Macera ve Savaş Arasında (1930–1950): Motosikletin İki Yüzü
Askerî Kullanım: İkinci Dünya Savaşı’nda motosiklet, iletişim ve devriye aracı olarak kullanılıyor. BMW (Almanya), Harley-Davidson (ABD), BSA (İngiltere) modelleri cephede rol alıyor. Bu da motosikletin dayanıklılık ve çok yönlülük mitini güçlendiriyor.
Kültürel Gölgeleme: Motosiklet, savaş sonrası dönemde militarizmle özdeşleşirken aynı zamanda özgürlüğü çağrıştıran bir simgeye de dönüşüveriyor.
Karayolu Rüyası (1950–1970): Bireycilik ve Asi Ruh
Amerikan Rüyası ve Beat Kuşağı: Bu dönem motosikletin bireysel özgürlüğün, isyanın ve karşı-kültürün bir aracı durumuna geldiği dönem olarak dikkat çekiyor. Jack Kerouac’ın “Yolda” (On the Road, 1957) romanı her ne kadar motosiklet değil araba odaklı olsa da, yolculuğu bir “varoluşsal arayış” olarak işlemesiyle dikkat çekiyor ve motosikletle seyahat kültürünün işine yarayan düşüncelerin de doğmasına neden oluyor. Hunter S. Thompson gibi yazarlar motosiklet çetelerini anlatıyor (örnek: Hell’s Angels, 1966).
Sinemada Motosiklet: “The Wild One” (1953, Marlon Brando): Asi figürün doğuşuna bizleri tanık ediyor. “Easy Rider” (1969): Yolda olmak artık sadece mekânsal değil, ruhsal bir arayış şeklini ele alıyor. Motosiklet, yeni değerlerin taşıyıcısı noktasına varıyor.
Karşı-Kültürden Popüler Kültüre (1970–1990): Motosikletin İronisi
Endüstriyel Yaygınlık: Japon firmaları (Honda, Yamaha, Suzuki, Kawasaki) ile motosiklet her bütçeye uygun duruma kavuşuyor. “You meet the nicest people on a Honda” (En kibar insanlarla bir Honda üzerinde tanışırsınız) reklamları ile motosikletin imajı yumuşatılıyor ve estetize şekle ulaşıyor.
Yolculuğun Dönüşümü: Artık motosikletle seyahat “sıradan” birey için erişilebilir duruma gelir. Ted Simon: 1973’te 4 yıl süren dünya turunu Jupiter’s Travels (Jüpiter’in Seyahati) adlı kitabında dile getiriyor. Böylece yolda olmayı bir iç yolculuk durumuna ulaştırıyor.
Yol Filozofları: Robert M. Pirsig, Zen and the Art of Motorcycle Maintenance (Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı, 1974): Yolculuk, zihinsel bir kalite arayışı ve varoluşsal çözümleme noktasına geliyor.
Postmodern Seyyahlar ve Dijital Çağ (1990–2020): Öykü, Kimlik ve Keşif
Küresel Gezginlik: Motosikletle dünya turu yapan gezginlerin sayısı artıyor. Kimi zaman bu geziler çevre bilinci, toplumsal farkındalık ya da felsefi anlam arayışıyla iç içe geçiyor.
Medya ve Motosiklet: Ewan McGregor & Charley Boorman’ın Long Way Round (Uzun Yoldan Etrafını Dolaşarak), (2004) ve Long Way Down (Güneyin Derinliklerine Uzun Yol) (2007) belgeselleri: BMW motosikletleriyle yapılan bu yolculuklar, hem teknik hem kültürel sınırları aşma deneyimlerini işlemesiyle dikkat çekiyor.
Kültürel Anlatılar: Instagram, YouTube ve bloglar sayesinde motosikletle seyahat kişisel mitolojilerin, “modern göçebe” kimliklerin anlatım aracına dönüşüyor.
Bugün (2020–…): Yeni Göçebelik Tarzı ve Anlam Arayışı
Pandemi Sonrası Dönüş: Yalnız seyahate artan ilgi, motosikleti bireysel izolasyon ve özgürlük aracı olarak öne çıkarmış durumda. Karavan ve motosiklet yaşamı da birleşiyor.
Felsefî Yönelim: Motosikletle seyahat, yalnızca fiziksel değil; zihinsel, ruhsal ve kültürel bir “yer değiştirme” uygulaması olarak yeniden anlamlandırılıyor.
Minimalizm, sadelik, doğaya dönüş ve “süret düşürme” gibi kavramlarla da ilişkilendiriliyor.
Sonuç olarak motosikletle seyahatin tarihçesi, modern bireyin özgürlük, keşif ve kimlik arayışının izini sürer. Endüstriyel makinenin, insan bedeniyle ve zihniyle kurduğu bu ilişki, aynı zamanda zaman-mekân algımızı, özne-nesne ilişkisini ve dünya deneyimimizi dönüştüren bir praksis olur. Motosiklet burada hem araç hem metafor, hem yol hem de iç yolculuktur.
Dr. Özkan Eroğlu
Sanat Tarihçi
(*Video)
