TALÂT SAİT HALMAN ÇEVİRİ ÖDÜLÜ SAHİPLERİ BELİRLENDİ

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), bu yıl beşincisini vereceği Talât Sait Halman Çeviri Ödülü ile güncel kültür-sanat üretimini teşvik etmeye devam ediyor. Nitelikli edebiyat çevirilerini desteklemek amacıyla, beş yıl önce aramızdan ayrılan Talât Sait Halman anısına başlatılan Talât Sait Halman Çeviri Ödülü 2019 yılı değerlendirmeleri sonucunda, 20 bin TL tutarındaki para ödülünün, Mathias Enard’ın Fransızca aslından çevirdiği eseri Pusula ile Ebru Erbaş ve Leonid Nikolayevic Andreyev’in Rusça aslından çevirdiği eseri Kızıl Kahkaha ile Kamil Kayhan Yükseler arasında paylaşılmasına karar verildi.

Talât Sait Halman Çeviri Ödülü Seçici Kurulu; Ebru Erbaş’a verilen ödülün gerekçesini: “Her şeyden önce oylumlu bir çalışmayla Pusula romanının kültürel zenginliğini son derece titiz bir biçimde ve eksiksiz olarak çevirisine aktarmayı başarmış, Doğu kültüründen dönüştürülerek Fransızcaya aktarılan tüm kavram ve özel isimlerin Türkçelerini doğru bir şekilde yansıtmıştır; yazarın romanına aldığı çok sayıdaki alıntının yer aldığı orijinal eserler eğer daha önce Türkçeye çevrilmişse ilgili pasajları oradan bulup aktararak bu eserleri çeviren diğer meslektaşlarının emeğine saygılı davranmıştır; gerekli yerlerde metne yedirdiği ya da dipnotlara yansıttığı açıklamalarla okurun metnin tüm katmanlarına erişebilmesini mümkün kılmıştır; sözcük ve dil düzlemi seçimlerinde yazarın tercihlerine uyacak karşılıkları ve Türkçe eşdeğerlerini kullanmaya özen göstermiştir. Ancak bununla da kalmamış, Enard’ın yoğun ve karmaşık üslubunu, upuzun cümlelerini Türkçeye gayet başarılı bir şekilde uyarlamış, iki dil arasındaki yapısal farklarından kaynaklanan tuzaklara düşmeden metnin tüm zorlukları aşmasını bilmiş, eşdeğer akıcılıkta bir metin üretmeyi başarmıştır” olarak paylaştı.

Kurul, Kamil Kayhan Yükseler’e verilen ödülün gerekçesini ise şöyle paylaştı: “Seçici Kurul’a yardımcı olmak üzere eserin çevirisini Rusça orijinal metinle kıyaslayarak teknik inceleme raporlarını kaleme alan değerli uzmanlar Seyhan Uçar ve Günay Çetao’nun da teyit ettikleri üzere, ödül alan diğer çevirmenimiz Kamil Kayhan Yükseler de üslup ustalığına dayalı çarpıcı bir metin olan Kızıl Kahkaha’yı Türkçeye yazarınkine eşdeğer bir anlatımla, dil düzeyiyle, genel düşüncenin akışını ve yazarın üslubunu bütününde koruyarak aktarmayı başarmıştır. Gerek metinde anlatılan döneme dair bilgisine dayanarak gerekse de kelime ve ifade seçimleriyle, Rusça romandaki kaotik ruhsal atmosferi korumasını bilmiş, o korkuyu, çılgınlığı, bunaltıyı tümüyle duyumsamamızı sağlayarak okurun gerçek bir edebi haz almasına olanak tanıyan zenginlikte bir eser üretmiştir”.

Seçici Kurul, ödüle hak kazanan her iki değerli çevirmenin, çevirisi çok farklı türde teknikler kullanmayı ve farklı beceriler sergilemeyi gerektiren bu metinleri Türkçeye aktarırken aynı düzeyde başarılı olduklarını saptadı. Aralarında seçim yapıp birini geride bırakmak, bir çeviriyi diğerine değil, bir çeviri hüner türünü diğerine tercih etmek anlamına geleceği için, Seçici Kurul her iki çeviriyi birlikte ödüllendirmeye karar vermiştir. Başkanlığını yazar Doğan Hızlan’ın yaptığı Talât Sait Halman Çeviri Ödülü Seçici Kurulu; yazar, çevirmen ve eleştirmen Sevin Okyay; yazar ve çevirmen Ayşe Sarısayın; yazar ve çevirmen Yiğit Bener ile yazar ve çevirmen Kaya Genç’ten oluşuyor.

2015’te başlatılan Talât Sait Halman Çeviri Ödülü’nün ilki, 2015’te Georges Perec’in La Boutique Obscure: 124 Rêves adlı eserinin Karanlık Dükkân: 124 Rüya adlı çevirisiyle Siren İdemen’e; ikincisi Anna Seghers’in Transit adlı eserinin aynı adlı çevirisiyle Ahmet Arpad’a; üçüncüsü James Joyce’un Finnegans Wake adlı eserinin Finnegan Uyanması adlı çevirisiyle Fuat Sevimay’a; dördüncüsü ise Alberto Manguel’in Dönüş adlı novellasını İngilizce aslından Türkçeye çeviren Ülker İnce’ye sunulmuştu.

Çevirmenlerin Biyografileri

EBRU ERBAŞ

1972’de İstanbul’da doğdu. Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nin ardından Marmara Üniversitesi Fransızca Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun oldu. Uzun yıllar özel sektörde yöneticilik yaptı. Lise yıllarından beri çevirmenlik, editörlük yapıyor, yazı işleri üretiyor. 2014’te Atiq Rahimi’nin Kahrolsun Dostoyevski romanının çevirisiyle NDS Edebiyat Ödülü’nü kazandı. 2016 NDS Liseliler Edebiyat Ödülü’nü kazanan Romain Puertolas’ın Bir İkea Dolabında Mahsur Kalan Hint Fakiri’nin Olağanüstü Yolculuğu romanının da çevirmeni olan Erbaş, Türkçeye kazandırdığı eserlerin yanı sıra Kartal Belediye Plajı ve Mandalina Bahçeleri isimli bir de çocuk kitabı yazdı.

Ebru Erbaş, Mathias Énard’ın Pusula adlı romanının çevirisiyle 2019 Talât Sait Halman Çeviri Ödülü’ne layık görüldü.

KAYHAN YÜKSELER

Kayhan Yükseler 1947 yılında İstanbul, Kadıköy’de doğdu. Ortaokuldan başlamak üzere tüm eğitimini askeri okullarda gördü ve Rusça öğrendi. İlk çeviri kitabı “Nartlar: Asetin Halk Destanı”dır. Dostoyevski’nin “Bir Yazarın Günlüğü” adlı yapıtının tercümesiyle Dünya Kitap Dergisi 2005 Çeviri Ödülünü, “Kızıl Kahkaha” romanıyla 2019 Talât Sait Halman çeviri ödülünü kazandı. Puşkin, Gogol, Tolstoy, Gorki, Leskov, Leonid Andreyev gibi klasik yazarların yanı sıra, Andrey Belıy, Andrey Platonov, Leonid Tsipkin, Konstantin Vaginov, Tulepbergen Kaipbergenov gibi Sovyet dönemi yazarlarının yapıtlarını dilimize kazandırdı.

Talât Sait Halman Çeviri Ödülü Seçici Kurulu Gerekçeli Kararı

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından bu yıl beşincisi verilen Talât Sait Halman Çeviri Ödülü, roman ve öykü alanındaki nitelikli edebiyat çevirilerini desteklemek ve ödüllendirmek üzere konumlandırılmıştır.

Bu bilinçle hareket eden ve başkanlığını Doğan Hızlan’ın yaptığı, Sevin Okyay, Ayşe Sarısayın, Yiğit Bener ve Kaya Genç’ten oluşan Çeviri Ödülü Seçici Kurulu, ilk başından beri görevini yalnızca her yıl ödül verilecek eseri seçmekle sınırlı görmedi. Aynı zamanda bu vesileyle çevirmenlik uğraşını tanıtmak, çevirmenlerin değerinin anlaşılmasını sağlamak ve çevirinin değerlendirme ölçütlerinin tartışılmasına katkıda bulunmak için çaba sarf etti.

İşte bu nedenle, ödül verilecek eserin saptanmasında Seçici Kurul kendi içinde birkaç aşamalı bir süreç izleyerek her seferinde titiz bir çalışma yürüttü, daima adil, tarafsız ve olabildiğince nesnel ölçütlere dayalı bir seçim yapma kaygısını güttü. Değerlendirme ölçütlerini de internet sitesinde ayrıntılı olarak yayınlayarak kamuoyuyla ve değerli çevirmenlerimizle şeffaf bir biçimde paylaştı.

Bu titiz çalışmaların sonucunda ilk dört yıl değerli çevirmenler Siren İdemen, Ahmet Arpad, Fuat Sevimay ve Ülker İnce ödülün sahipleri oldu. Ayrıca geçtiğimiz yıl istisnai olarak Gökhan Sarı’ya Jüri Özel Ödülü verilmesi kararlaştırıldı.

Bu yıl ise, yapılan değerlendirmelerin sonucunda Seçici Kurulumuz ilk kez ödülü iki çevirmen arasında, yani Ebru Erbaş ve Kamil Kayhan Yükseler arasında paylaştırmaya karar verdi.

Gerçekten de Ebru Erbaş’ın çevirdiği Mathias Enard’ın Pusula adlı romanıyla, Kamil Kayhan Yükseler’in çevirdiği Leonid Nikolayevic Andreyev’in Kızıl Kahkaha adlı eseri birbirinden çok farklı nitelikte iki metin; dolayısıyla çok farklı türde çevirmenlik hünerlerinin kullanılmasını gerektiren eserler.

• Pusula, 2015’te Fransa’nın en prestijli roman ödülü sayılan Goncourt’u almış oldukça hacimli bir yapıt. Yazarı, 1972 doğumlu Mathias Enard, Fransa’nın son yıllarda en çok öne çıkan edebiyatçılarından biri: Müzik tutkunu; engin bilgi birikimi ve kültürüyle öne çıkan; Arapça ve Farsça bilen ve Barselona’da üniversitede Arapça dersleri veren; genel anlamda Arap dünyasını ve Ortadoğu’yu, özel olarak da İran’ı ve Türkiye’yi derinlemesine tanıyan; dünyaya “Batı-merkezcil” gözlüklerle bakmamasını bilen nadir Batılı yazarlar arasında yer alan ve eserlerinde Batı ve Doğu kültürleri arasındaki bağlantıları, geçişleri, gelgitleri, karşılıklı etkileşimleri ve bağımlılığı ele alarak her iki kültürün tarihi birikimini ve engin zenginliğini sergileyen, tüm bu özelliklerini yapıtına yansıtan bir yazar. Pusula, Enard’ın tüm bu özelliklerini zirveye taşıyan, yazarın engin kültür birikimini ince dantela ile örülmüşçesine kurduğu yoğun ve upuzun cümlelere taşıyan, bu yoğun ve karmaşık yapısına karşın akıcılığı yitirmeyen bir anlatıma sahiptir.

• Kızıl Kahkaha 1904 tarihli, nispeten kısa bir metin; yazarı Leonid Nikolayevic Andreyev (1871-1919) ise eserlerini XX. yüzyılın başlarında üretmiş olan ve Maksim Gorki’yle dostluğuna rağmen değeri sağlığında yeterince anlaşılamayan bir Rus oyun, deneme ve kısa hikâye yazarıdır. 48 yıllık kısa yaşamına yüze yakın öykü, on iki piyes ve birisi tamamlanmamış iki roman sığdırmıştır. Mehmet Özbek’in doktora tezinde de belirttiği gibi, sanatçının refah ve huzur dolu bir yaşamı olmadığı için karakterleri de bu durumdan fazlasıyla etkilenirler, çoğu zaman kötülük üzerinden iyiliğe ulaşırlar. Andreyev’in öykü sanatının merkezindeyse ölüm korkusuyla yaşam endişesi yer alır. Andreyev, 1905 devrimi sürecinde Çarlık karşıtı görüşleriyle ve dönemin ruhunu yansıtan eserleriyle ön plana çıkar, daha sonra 1917 devrimi sırasında Bolşevik karşıtı bir çizgiyi savunur, Finlandiya’ya sürgüne gider ve orada genç yaşta gözden ırak ölür. Savaşın çılgınlığını ve hem savaşta hem cephe gerisinde yaşadıklarından ötürü çıldıranları anlatan Kızıl Kahkaha’da yazar, savaşın kaosunu ve korkunçluğunu betimleme yoluyla değil, daha çok dil ve anlatım tekniklerini sayesinde, örneğin sözcük seçimleriyle, metindeki yer yer şiirsel ve keskin anlatımla, kızıl kahkaha imgesinin ve çılgınlık temasının yinelenmesiyle okura hissettirmeyi hedeflemiştir.

Ödül alan ilk çevirmenimiz Ebru Erbaş, her şeyden önce oylumlu bir çalışmayla Pusula romanının kültürel zenginliğini son derece titiz bir biçimde ve eksiksiz olarak çevirisine aktarmayı başarmış, Doğu kültüründen dönüştürülerek Fransızcaya aktarılan tüm kavram ve özel isimlerin Türkçelerini doğru bir şekilde yansıtmıştır; yazarın romanına aldığı çok sayıdaki alıntının yer aldığı orijinal eserler eğer daha önce Türkçeye çevrilmişse ilgili pasajları oradan bulup aktararak bu eserleri çeviren diğer meslektaşlarının emeğine saygılı davranmıştır; gerekli yerlerde metne yedirdiği ya da dipnotlara yansıttığı açıklamalarla okurun metnin tüm katmanlarına erişebilmesini mümkün kılmıştır; sözcük ve dil düzlemi seçimlerinde yazarın tercihlerine uyacak karşılıkları ve Türkçe eşdeğerlerini kullanmaya özen göstermiştir. Ancak bununla da kalmamış, Enard’ın yoğun ve karmaşık üslubunu, upuzun cümlelerini Türkçeye gayet başarılı bir şekilde uyarlamış, iki dil arasındaki yapısal farklarından kaynaklanan tuzaklara düşmeden metnin tüm zorlukları aşmasını bilmiş, eşdeğer akıcılıkta bir metin üretmeyi başarmıştır.

Seçici Kurul’a yardımcı olmak üzere eserin çevirisini Rusça orijinal metinle kıyaslayarak teknik inceleme raporlarını kaleme alan değerli uzmanlar Seyhan Uçar ve Günay Çetao’nun da teyit ettikleri üzere, ödül alan diğer çevirmenimiz Kamil Kayhan Yükseler de üslup ustalığına dayalı çarpıcı bir metin olan Kızıl Kahkaha’yı Türkçeye yazarınkine eşdeğer bir anlatımla, dil düzeyiyle, genel düşüncenin akışını ve yazarın üslubunu bütününde koruyarak aktarmayı başarmıştır. Gerek metinde anlatılan döneme dair bilgisine dayanarak gerekse de kelime ve ifade seçimleriyle, Rusça romandaki kaotik ruhsal atmosferi korumasını bilmiş, o korkuyu, çılgınlığı, bunaltıyı tümüyle duyumsamamızı sağlayarak okurun gerçek bir edebi haz almasına olanak tanıyan zenginlikte bir eser üretmiştir.

Seçici Kurul, ödüle hak kazanan her iki değerli çevirmenin, çevirisi çok farklı türde teknikler kullanmayı ve farklı beceriler sergilemeyi gerektiren bu metinleri Türkçeye aktarırken aynı düzeyde başarılı olduklarını saptadı. Aralarında seçim yapıp birini geride bırakmak, bir çeviriyi diğerine değil, bir çeviri hüner türünü diğerine tercih etmek anlamına geleceği için, Seçici Kurul her iki çeviriyi birlikte ödüllendirmeye karar vermiştir.

Her iki çevirmenimizi de kutlar, dilimize güzel iki edebi eser kazandırdıkları için teşekkür eder ve başarılarının devamını dileriz.