KÖŞE YAZILARIKÜLTÜREL MİRASMine Bora Diri

Göbeklitepe Kazı Çalışmaları Durduruldu Mu? – Mine Bora Diri Yazdı…

Göbeklitepe: Tarihin Sıfır Noktası

Göbeklitepe, insanlık tarihinin en eski ve gizemli tapınak kompleksi olarak bilinen, yaklaşık 12.000 yıl öncesine tarihlenen bir arkeolojik alan. Geçmiş ile bugün arasında köprü kuran Göbeklitepe, 2018’de UNESCO Dünya Mirası listesine girerken Türkiye’de 2019, Göbeklitepe yılı ilan edilmişti.

Dünya arkeoloji literatüründe artık büyük bir öneme sahip durumda ve tarih öncesine dair birçok bilinmeyeni aydınlatıyor. Hatta geçtiğimiz günlerde, dünyanın en eskisi olduğu düşünülen,12 bin yıllık güneş takvimi keşfedildi. Taş sütuna kazılı olarak bulunan bu takvim, belki de ilk medeniyetin ortaya çıkmasında bir kuyruklu yıldız çarpmasının yol açtığını kanıtlayabilir. Sütundaki oymalar, 13 bin sene önce büyük hayvanları yok eden ve 1200 yıl süren buzul çağını tetikleyen bir kuyrukluyıldızı tasvir ediyor. Bu olayların tarım ve dinde yeni ilerlemelerle birlikte medeniyeti biçimlendirdiği düşünülüyor.

Göbeklitepe Keşif ve Kazı Çalışmaları

Göbeklitepe, ilk olarak 1960’larda fark edilmiş olsa da, gerçek anlamda kazı çalışmaları 1995 yılında Alman arkeolog Klaus Schmidt liderliğinde başlamıştır. Schmidt’in çalışmaları, buranın bir yerleşim yeri değil, ritüel amaçlı kullanılan bir tapınak kompleksi olduğunu ortaya koymuştur. 2021 yılından itibaren Taş Tepeler Projesi kapsamında Göbeklitepe ve çevresindeki diğer arkeolojik alanlarda kazı ve araştırma çalışmaları hız kazanmıştır. Elinde salt taşlarla, yaşadığı dünyayı bu denli karmaşık tasvir edebileninsanlar, modern dünyanın ilkel kabul ettiği gruplardı. Bugün anladığımız diller ve bildiğimiz hiçbir ölçütle kavrayamadığımız, anlaşılmayı bekleyen uzak bir geçmişti. Kireçtaşından plato üzerine oluşturulmuş bir höyük olan Göbeklitepe, İngiltere’de bulunan Stonehenge’den yaklaşık 7 bin yıl daha önceye, Mısır Piramitlerinden ise 7500 yıl daha eskiye tarihleniyor ve bilinen en eski yapı örneklerini barındırıyor.

Mimari ve Sanat

Göbeklitepe, birbirinden farklı çap ve büyüklükteki taş yapılar ve bu yapıların içindeki dikilitaşlarla ünlüdür. T şeklindeki bu dikilitaşlar, hayvan figürleri ve soyut sembollerle süslenmiştir. En dikkat çekici buluntulardan biri, gerçek boyutlu bir yaban domuzu heykelidir. Bu heykel, Göbeklitepe’nin D yapısında bulunmuş ve yüzeyinde kırmızı, beyaz ve siyah pigment kalıntıları tespit edilmiştir. Kireç taşından oyma sütunlar sayesinde dünyanın tarihe ve insana bakış açısını farklılaştıran arkeolojik alan, insanın doğada kendi halinde karmaşık bir organizma iken bir araya gelip meydan okuyarak kaderini yazmaya çalışmasının gerçek hikayesidir. Neolitik Dönem insanının Göbeklitepe’ de gerçekleştirdiği mimari devrim sonucu, o döneme ait bilinenler dönüşerek farklılaşmıştır.

Güncel Gelişmeler

Son zamanlarda Göbeklitepe’de kazı çalışmalarının durdurulduğuna dair iddialar, çeşitli spekülasyonlar ve yanlış bilgilendirmeler sonucu ortaya atılmıştır. Ancak kazı başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, bu iddiaların asılsız olduğunu ve kazı çalışmalarının devam ettiğini belirtiyor. Kazıların durdurulduğu yönündeki söylentilerin, yanlış bilgilendirme ve sansasyon yaratma amacı güttüğünü ifade etmiş, aksi yönde arkeolojik araştırmaların hız kesmeden sürdüğünü ve yeni keşiflerin yapılmaya devam ettiğini dile getirmiştir. Kazı ve koruma çalışmaları eş zamanlı olarak yürütülüyor ve yeni buluntular ortaya çıkarılıyor. Özellikle C yapısında sağlamlaştırma çalışmaları sürdürülürken eş zamanlı olarak koruma çatısının altındaki A ve B yapılarındaki kazılara da devam ediyorlar.

Göbeklitepe Kazı Çalışmaları Durduruldu Mu? - Mine Bora Diri Yazdı…Arkeologlara göre Göbeklitepe, insanların bir araya geldikleri, bilgi paylaştıkları, beraber ziyafet verdikleri ve belirli ritüelleri paylaştıkları kadim bir yer. Aynı zamanda neolitik dönemin sosyal ve kültürel yapısını anlamamıza yardımcı olan bir anahtar niteliğinde. Buluntular, insanların yerleşik hayata geçiş sürecini ve bu süreçteki dini ve sosyal yapıları hakkında önemli ipuçları sunuyor. Tarih öncesi dönemin en önemli keşiflerinden biri olarak kabul ediliyor ve insanlık tarihine ışık tutmaya devam ediyor. Kazı ve araştırma çalışmaları devam ederken, bu eşsiz alanın koruma ve tanıtım çalışmaları da büyük bir titizlikle yürütülüyor. Göbeklitepe her yıl binlerce turist tarafından ziyaret ediliyor ve daima kültürel miras açısından güçlü bir potansiyeli olacaktır.

Mine Bora Diri
Kültür Yönetimi Danışmanı / Gazeteci Yazar

BORUSAN CONTEMPORARY’DE İKİ GÜÇLÜ SERGİ - Mine Bora Diri yazdı... 3

Aşk, Hayatın En Güzel Sorusudur – Emine Çavuş yazdı…

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu