Türkiye’de Kültürel Miras Eğitimi

Türkiye’de Kültürel Miras Eğitimi,
Çocuklar İçin Kültürel Miras Çalışmaları ile Dijital Dönüşüm
Mine Bora Diri yazdı…

Son yıllarda Türkiye’de çocuklar, gençler ve öğretmenlere yönelik kültürel miras eğitimleri ve farkındalık projeleri büyük bir ivme kazandı. Kitaplar, belgeseller, müze eğitimleri, atölyeler ve öğretmen eğitim projeleri gibi farklı platformlarda hayata geçirilen bu yaratıcı eğitimler, özellikle kültürel mirasa sahip çıkma ve sürdürülebilir koruma bilincinin gelişmesine önemli katkılar sağlıyor. Çocukların kültürel miras bilincini henüz okul öncesi dönemde edinmelerinin gerekliliği, eğitim projelerinin kapsamını genişletirken, Türkiye’de yeni gelişen bu alan, yurt dışında çeşitli okul içi ve okul dışı ortamlarda çoktan yerleşmiş durumda.

Bu kapsamda, Koç Üniversitesi VEKAM (Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi), 2019 yılından bu yana çocuklara yönelik kültürel miras bilincini geliştirmeyi hedefleyen çalıştaylar düzenliyor. “Çocuklar (0-18) İçin Kültürel Miras Çalışmaları Çalıştayı” başlığı altında yürütülen bu seriler, her yıl farklı temalarla sürdürülebilir kültürel miras eğitimi konusunda farkındalık yaratıyor ve alanında uzman profesyonelleri bir araya getiriyor. VEKAM, Keçiören’de Ankara’nın ayakta kalan son örneklerinden olan Vehbi Koç’a ait bağ evinde faaliyet gösteriyor. 1923 senesinde Mareşal Fevzi Çakmak’tan satın alınan bu bağ evi, aile tarafından uzun yıllar yazlık konut olarak kullanılmış, Vehbi Koç’un Ankara’daki hayatının büyük kısmını geçirdiği ve çocuklarının doğduğu ev, 1. Derecede korunması gerekli Kültür Varlığı statüsündedir. 1992-1993 yıllarında restore edilen bağ evi, 1994 ‘de Ankara üzerine akademik araştırmalar yapmak ve her türlü bilgi belgeyi derleyerek araştırmacılara sunmak amacıyla hizmete açılmış. Merkezin kuruluşundan bugüne Ankara ile ilgili önemli bilgi kaynaklarını derleyerek koleksiyonunu zenginleştiren VEKAM Kütüphanesi, başkentin kent belleği işlevini üstleniyor. Arşiv bölümü ise, Vehbi Koç ve Ankara olmak üzere iki ana koleksiyona ayrılmış durumda. Bunların dışında, konservasyon ve yayın faaliyetleri mevcut. Hatta şu anda bir makale çağrısı var, Ankara Araştırmaları Dergisi’nin 25.sayısı için merkezi başkent olan disiplinlerarası makale gönderimi için son başvuru tarihi 30 Ocak 2025. Ayrıca, VEKAM’ın Yankısı adıyla yayınlanan bir podcast serisi de aktif bir biçimde devam ediyor.

Kültürel Mirasın Sürdürülebilirliği İçin Akademik Platform

Koç Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Çiğdem Maner ve müze eğitimcisi-mimar Özlem Dengiz Uğur’un yürütücülüğünde gerçekleştirilen bu çalıştay serisi, kültürel miras eğitimi alanında çalışan profesyonellerin projelerini destekleyerek, bilgi paylaşımı ve deneyim aktarımı için verimli bir zemin hazırlıyor. Türkiye ve yurt dışından alanında uzman katılımcılar, kültürel miras eğitimine dair başarılı örnekler sunarak, sürdürülebilir projeler geliştirme konusunda ilham veriyorlar. Çalıştay serisi, her yıl farklı ve kapsamlı temalar etrafında şekilleniyor ve katılımcıların ilham alabileceği çeşitli uygulamalarla zenginleşiyor. Serinin geçmiş yıllarda işlediği temalar şöyle sıralanıyor;

1. 2019 – İlk Çalıştay: 14-15 Kasım 2019 tarihlerinde düzenlenen ilk etkinlik, Türkiye’de kültürel miras eğitiminin önemine dikkat çekerek bu alanda çalışan profesyonellerin deneyimlerini paylaştığı bir platform sundu.
2. 2021 – Öğretmen Odaklı Uygulamalar: Kültürel mirasın öğretmenler aracılığıyla genç nesillere aktarılmasının önemine vurgu yapıldı.
3. 2022 – Kitap, Çizgi Roman ve Fotoğraf: Kültürel mirası genç kuşaklara aktarmanın yaratıcı yollarını tartışan bu çalıştay, görsel ve yazılı materyallerin etkisini ele aldı.
4. 2023 – Saha, Müze ve Doğal Miras Alanlarında Eğitim: Saha çalışmaları ve müze eğitimlerinin yanı sıra doğal miras alanlarının nasıl korunabileceğine dair örnekler sunuldu.

2024 Çalıştayı: Dijital Uygulamalar ile Kültürel Miras Eğitimi

Geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen beşinci çalıştay, “Dijital Uygulamalar” temasıyla kültürel miras eğitimine yeni bir boyut kazandırmayı amaçlıyor. 7-8 Kasım 2024 tarihlerinde Ankara VEKAM Bağ Evi’nde yüz yüze yapılan etkinlikte, dijital araçların kültürel mirasın aktarımında nasıl etkili bir şekilde kullanılabileceği ele alındı. Yurt içi ve yurt dışından değerli konuşmacıların katılımıyla, dijitalleşmenin kültürel miras alanında sunduğu fırsatlar ve zorluklar tartışıldı. Katılımcılar, dijital yöntemler kullanarak çocuklarda kültürel miras bilincinin nasıl sürdürülebileceği ve etkinliklerin nasıl bir dönüşüm geçireceği konusunda bilgi sahibi oldular. Tabii bu sadece bir başlangıç çünkü yapay zeka ve devamında teknoloji inanılmaz bir hızla gelişiyor.

Etkileşimli çalıştay formatında, interaktif bir toplantı serisi gerçekleştirildi. Sunumlar ve deneyim paylaşımı sabah oturumlarında devam ederken davetli konuşmacılar yurt içi ve yurt dışından örnek projeleri ve sürdürülebilir dijital uygulamaları tanıttı. Öğleden sonra ise; belirlenen tema doğrultusunda, katılımcıların kendi projelerine entegre edebileceği yenilikçi yöntemlerin tanıtıldığı dijital uygulamalı model atölyeler düzenlendi.

Kültürel Miras Eğitimi ile Sürdürülebilir Gelecek

Koç Üniversitesi VEKAM’ın düzenlediği bu çalıştay serisi, kültürel mirasın korunması ve geleceğe aktarılması konusunda Türkiye’de öncü bir rol üstleniyor. Dijital dönüşüm temasıyla gerçekleştirilen beşinci çalıştay, dijital teknolojilerin eğitim süreçlerine entegrasyonu sayesinde kültürel mirasın daha geniş kitlelere ulaştırılmasını sağlayacak nitelikte. Türkiye’de kültür ve doğal mirasların korunarak gelecek kuşaklara tanıtılması, ifade ve pratik olarak kültür mirası yönetiminin odağında yer alıyor. Bu bağlamda kültürel miras eğitimi alanında kalıcı etkiler yaratmak ve yeni projelerin doğmasına zemin hazırlamak için, bu tür etkinliklerin sürekliliği büyük önem taşıyor. Çalıştay hakkında daha fazla bilgi almak isteyenler, Koç Üniversitesi VEKAM’ın web sitesini ziyaret edebilirler.

Mine Bora Diri
Kültür Yönetimi Danışmanı / Gazeteci Yazar